Ülkelerin Saldırı İle İlgili Geçmişteki ve Bugünkü Tututumları

ABD Başkanı Donald Trump’ın ‘Akıllı füzeler geliyor’ açıklamasından sonra Rusya ve ABD karşı karşıya gelmişti. Öte yandan  Suriye ordusunun başkent Şam yakınlarındaki Duma’da kimyasal silah kullandığı iddiaları üzerine bazı ülkeler Suriye’ye saldırıyı desteklediklerini açıklarken, bazıları da buna karşı çıktı.

Suriye ordusunun başkent Şam yakınlarındaki Duma’da kimyasal silah kullandığı iddiaları üzerine bazı ülkeler Suriye’ye saldırıyı desteklediklerini açıklarken, bazıları da buna karşı çıktı. Çeşitli ülkelerden gelen açıklamalar ve bu ülkelerin yine kimyasal silah iddiasıyla gerçekleşen 2003’teki Irak işgali sırasındaki tutumları şöyle…

ABD

ABD Başkanı Donald Trump, attığı tweetlerle dünyanın gündemine oturdu. Donald Trump önce “etkili” bir yanıt verme sözü verdi, ardından da “Rusya, Suriye’yi hedef alan füzeleri vuracağına söz verdi. Hazırlan Rusya, çünkü geliyorlar. Üstelik güzel ve yeni ve ‘akıllılar’! Kendi halkını öldüren ve bundan keyif alan Gazla Öldüren Hayvan ile işbirliği yapmaman gerekiyor” dedi.

Trump sonraki bir tweetinde ise Suriye’ye ne zaman saldıracaklarını açıklamadığını söyledi. ABD’nin İngiltere ve Fransa’nın da desteğiyle Suriye’ye yönelik saldırısı sabaha karşı geldi.ABD 2003’te Irak’ın işgaline öncülük eden ülkeydi. ABD’nin o dönem Irak’ta kitle imha silahları olduğu yönündeki iddiasının gerçeği yansıtmadığı Irak’ın işgalinden sonra anlaşılmıştı.

İngiltere

İngiltere’de Perşembe günü yapılan Bakanlar Kurulu toplantısından “Suriye konusunda harekete geçmenin gerekli olduğu” kararı çıktı.Başbakanlıktan yapılan açıklamada, bakanların oy birliğiyle “Suriye’de daha fazla kimyasal silahın kullanılmasını önlemek için harekete geçmenin gerekli olduğuna” karar verdikleri belirtildi.Bakanlar, Beşar Esad rejiminin kimyasal olduğundan şüphelenilen saldırıdan sorumlu olmasının “kuvvetle muhtemel” olduğunu da belirttiler.

Başbakanlık açıklamasında, İngiltere’nin Suriye’ye olası bir askeri müdahalede yer alıp almayacağı konusunda ise bir bildirimde bulunulmadı.BBC’ye konuşan kaynaklar, İngiltere Başbakanı Theresa May’in, parlamentodan onay almaksızın Suriye’de askeri müdahaleye katılım kararı almak için hazır göründüğünü söyledi.İngiltere, 2003’te Irak’ın işgaline ABD’den sonra en büyük desteği veren ülkeydi. Dönemin Başbakanı Tony Blair’in kitle imha silahı iddiasıyla işgale verdiği desteğin ardından ülkede hakkında soruşturma açılmış, soruşturma komitesi Blair’ın halka doğruları söylemediğini sonucuna varmıştı.

Fransa

Suriye’deki krizin tırmanmasını istemediğini söyleyen Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron, Fransa’nın Suriye’ye olası bir askeri müdahalesinde hedefin Şam rejiminin kimyasal silah kapasitesi olacağını belirtmişti. Fransa, Irak’ın işgali öncesinde diplomatik bir çözüm için ısrar etmiş ve işgali desteklememişti.

Ülkenin bu kararı ABD yönetiminin tepkisini çekmiş, ülkede “Fransız kızartması” (French fries) denen patates kızartmasının adının “Özgürlük kızartması” (Freedom fries) olarak değiştirilmesi talep edilmişti.Fransa işgale katılmadığı gibi işgalin ardından Irak’ta oluşturulan uluslararası koalisyona da dahil olmamıştı.

Almanya

Almanya Başbakanı Angela Merkel, Suriye’ye yönelik bir askeri müdahaleye dahil olmayacaklarını açıklamıştı.Suriye yönetimine kimyasal silah kullanımına dair güçlü bir mesaj verilmesi gerektiğini söyleyen Merkel, bu konuda hiçbir şey yapmamanın da zor olduğunu söyledi. Merkel müttefiklerinin bir askeri müdahalede bulunması durumunda Almanya’nın askeri olmayan yollardan destek vereceğini belirtti.

Almanya, Irak’ın işgalini de desteklememiş, sorunun diplomatik yollardan çözülmesi gerektiğini vurgulamıştı.Dönemin ABD Savunma Bakanı Donald Rumsfeld bunun üzerine Avrupa’nın Almanya ve Fransa’dan ibaret olmadığını, bu düşünce tarzının “eski Avrupa’yı” yansıttığını, “yeni Avrupa’nın” ağırlık merkezinin doğuya kaydığını söylemişti.Almanya, Irak’ın işgalinin ardından kurulan koalisyona da dahil olmamıştı.

Türkiye

Türkiye, Suriye’ye askeri müdahale konusunda net bir açıklama yapmadı.Tarafları sükunete davet eden Başbakan Yardımcısı ve Hükümet Sözcüsü Bekir Bozdağ, “Sorunlar askeri yöntemlerle çözülemez” dedi.Başbakan Binali Yıldırım ise “Zaman rekabet zamanı değildir. Zaman bölgedeki yaralı sarma zamanıdır” diye konuştu ve Türkiye’nin bölgede iki süper gücün arasına “kılıç gibi” girdiğini söyledi. Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Hami Aksoy ise Türkiye’nin ABD’yi olası bir operasyonda destekleyip desteklemeyeceğine yönelik bir soruyu “Bakalım gelişmeler bize neyi gösterecek” şeklinde yanıtladı.

Aksoy öte yandan “Kimyasal saldırı cezasız bırakılmamalı. Saldırının Esad tarafından yapıldığına dair güçlü şüpheler var. BMGK’da ABD tasarısının reddi kaçırılmış fırsat” diye konuştu.1 Mart 2003’te Türkiye’nin Irak’ın işgaline desteğine yönelik tezkerenin TBMM’den geçmemesi üzerine Ankara işgale dahil olmamıştı. Tezkerenin reddi, Türkiye-ABD ilişkilerinde gerilime yol açmıştı.Irak’ın işgali sırasında AKP Genel Başkanı olan Recep Tayyip Erdoğan 2016’da yaptığı bir konuşmada, “1 Mart tezkeresi kabul edilip Türkiye, Irak’ta olsaydı, Irak’ın durum böyle olmazdı. Irak’ta düşülen bu hataya Suriye’de düşmek istemiyorum” demişti.Öte yandan Türkiye Irak’ın işgalinin ardından 30 ülkeyle birlikte kurulan “gönüllüler koalisyonuna” dahil olmuştu.

İtalya

İtalya’da geçen ay ki genel seçimin ardından geçici başbakanlık görevini yürüten Paolo Gentiloni, ülkesinin Suriye’de askeri bir müdahaleye dahil olmayacağını açıklamıştı.

Gentiloni, yalnızca müttefiklerine lojistik destek sunacaklarını belirtti. İtalya geçen yıl ABD’nin Suriye’yi bombalamasını ise desteklemişti. 2003’te Irak’ın işgali döneminde de ABD’yi Birleşmiş Milletler’de desteklemiş, işgalin ardından kurulan uluslararası koalisyona asker göndermişti.

Kanada

Kanada Başbakanı Justin Trudeau, Suriye’ye askeri müdahalenin içinde yer almayacaklarını açıklamıştı.Justin Trudeau, diplomatik ve politik bir çözüm için çaba sarf ettiklerini, insani yardıma devam edeceklerini belirtti.

Çin, Suriye’de Rusya ile birlikte Suriye hükümetine destek veren ülkelerden olsa da bu hafta ABD’nin BMGK’daki Suriye teklifini veto etmedi, çekimser oy kullandı. Ancak öneri, Rusya’nın vetosuyla hayata geçmedi.Çin Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Geng Şuang, Çin’in “her koşulda kimyasal silah kullanımına karşı olduğunu” açıkladı.

Ülkelerin yapıcı tutum alması gerektiğini söyleyen Şuang Kimyasal Silahların Yasaklanması Örgütü’nün Suriye’de araştırma yapmasına izin verilmesi gerektiğini söyledi ve ülkeleri bu araştırmanın sonucu belli olmadan bir adım atmamaya davet etti.Çin 2003’te Irak’ın işgaline de karşı çıkmıştı. Ülke Irak’a kimyasal silahların imhası için 2002’de son bir şans tanıyan BMGK kararını desteklemiş, fakat işgale olanak sağlayacak BMGK kararını veto edeceğini açıklamıştı. Böylece işgal BMGK kararı olmadan başladı.Fakat Çin, işgalin ardından ABD ve İngiltere’nin hazırladığı Irak’a dair kararları veto etmedi.

Suudi Arabistan

Suudi Arabistan, Suriye’deki kimyasal saldırı iddialarının ardından sorumluların yargılanması gerektiğini açıkladı.Dışişleri Bakanı Adil el Cübeyir, ülkenin bir operasyonu destekleyip desteklemeyeceği konusundaki görüşmelerininse sürdüğünü söyledi.

Hollanda

Hollanda Başbakan Mark Rutte, 13 Nisan’da yaptığı açıklamada Suriye’ye bir askeri operasyona destek vermelerinin “şu an için masada olmadığını” söylemişti. Rutte, Suriye’de kimyasal silahların kullanılmış olabileceğini ve bu duruma verilen uluslararası tepkiyi anladıklarını belirtmişti.

Hollanda 2003’te Irak’ın işgaline başlangıçta katılmamış olsa da aynı yıl kurulan uluslararası koalisyona binden fazla askerin yanı sıra çeşitli teçhizatlar da gönderdi. Bu askerler 2005’e kadar Irak’ta görev yaptı.

Avustralya

Avustralya hükümeti, ABD, İngiltere ve Fransa’nın Suriye rejiminin kimyasal silah kapasitesiyle ilgili hedeflerini vurmasını memnuniyetle karşıladığını açıkladı.Dışişleri Bakanlığının internet sayfasından, Avustralya Başbakanı Malcolm Turnbull, Dışişleri Bakanı Julie Bishop ve Savunma Bakanı Marise Payne imzalı yayımlanan ortak açıklamada, Suriye’deki rejim hedeflerinin vurulmasına destek verildi.

Açıklamada, ABD, Fransa ve İngiltere tarafından başlatılan harekatı “Suriye rejimi tarafından 7 Nisan’da Duma’da yasa dışı kimyasal silah kullanımına sert tepki” olarak değerlendiren Avustralyalı liderler, “Avustralya, ölçülendirilmiş, orantılı ve hedeflenmiş bir tepkiyi gösteren bu saldırıyı desteklemektedir.” ifadesini kullandı.Hedeflerin vurulması ile “Esed rejimine ve onun destekçilerine, Rusya ve İran’a kimyasal silahların kullanılmasının tolere edilmeyeceğine dair net bir mesaj gönderildiği” vurgulanan açıklamada, “Kimyasal silahların, herhangi birisi tarafından, herhangi bir yerde, her koşulda kullanımı yasa dışıdır ve tamamen suçlanmayı hak eder. Esed rejiminin bu tür suçlarının cezasız bırakılmasına izin verilmemelidir.” değerlendirmesinde bulunuldu.